Als je last hebt van haaruitval, gezichtshaar (hirsutisme) of acne, dan weet je waarschijnlijk alles van een androgenen overschot, of een teveel aan mannelijke hormonen. Misschien heb je de diagnose PCOS gekregen, maar er zijn veel meer redenen voor een androgenen overschot. Een overgevoeligheid voor androgenen bijvoorbeeld, of een bijnierandrogenen overschot, of hormonale anticonceptie met een hoge androgenen index.
1. Hormonale anticonceptie met een “hoge androgenen index”
De makkelijkste en meest goed te voorkomen vorm van een androgenen overschot is hormonale anticonceptie. Sommige vormen van anticonceptie bevatten een progestagenen met een ‘hoge androgenen index’ wat betekent dat ze je ‘mannelijker’ maken en bijwerkingen hebben als haaruitval en acne.
Neem jij een vorm van anticonceptie die je mannelijker maakt? Lees de bijsluiter!
Progestagenen met een hoge androgenen index zijn onder andere:
- Medroxyprogesteron: zit in Depo-Provera injectie
- Levonorgestrel: zit in veel anticonceptiepillen, in de morning after pil, in het Mirena hormonale spiraaltje (29) en in het Norplant implantaat
- Norgestrel, Gestodeen, Desogestrel, Norelgestromin, Norethisteron, en Etonogestrel: zit in veel anticonceptiepillen, in de Nuvaring en in het Nexplanon implantaat.
Progestanen met een lage androgenen index zijn onder andere:
- drospirenon – wat precies hetzelfde medicijn is als spirolactone (54)
- norgestimaat, dienogest, cyproteron
Echt progesteron heeft juist anti-androgene eigenschappen omdat het het 5 alpha-reductase enzym remt. Dat is de reden dat natuurlijk progesteron goed is voor je haar (50).
De behandeling is veranderen van anticonceptiemethode. Kies minder mannelijke progestagenen, of beter nog: kies een niet-hormonale methode zoals Natuurlijke Gezinsplanning (bv Sensiplan), condooms, of een koperspiraaltje (51).
Wanneer je met de mannelijke progestagenen stopt, zouden je androgene symptomen moeten verbeteren.
2. Overgevoeligheid voor een normale hoeveelheid androgenen.
Als je een overgevoeligheid voor androgenen hebt, heb je symptomen van een androgenen overschot terwijl je androgeenwaardes heel normaal uit een bloedtest komen. Wanneer haaruitval het hoofdprobleem is wordt een overgevoeligheid voor androgenen alopecia andorgenetica genoemd.
Er wordt gezegd dat een overgevoeligheid voor androgenen genetisch bepaald is, maar deze uitleg is niet echt bevredigend. Vooral niet als je bedenkt dat hele generaties jonge vrouwen geen last hadden van het haarverlies en de androgenen-symptomen die we vandaag de dag zien.
Er zijn nog meer redenen voor een overgevoeligheid voor androgenen:
- Anticonceptie (progestagenen) met een hoge androgenen index
- Stoppen met een anticonceptiepil met een lage androgenen index zoals drospirenone (Yasmin), wat een tijdelijke schommeling van androgenen of tijdelijke post-pil PCOS (37) kan veroorzaken. Lees ook Zo voorkom en behandel je post-pil acne. (52).
- Chronische ontstekingen zoals onderzocht is in dit wetenschappelijk onderzoek uit 2011.
- De relatieve ‘testosteron dominantie’ van de menopauze (48).
- Verhoogd prolactine (21) wat de bijnier androgeen DHEAS (zie hieronder) verhoogt en het 5-alpha-reductase enzyme up-reguleert. (waardoor er nog meer testosteron naar DHT omgezet wordt)
De behandeling van een androgenen overschot door anticonceptiemiddelen is geen progestagenen met een hoge androgenen index meer innemen.
De behandeling van post-pil PCOS bestaat uit het wat tijd geven, en overwegen om een natuurlijk anti-androgeen supplement (40) te nemen.
De behandeling van overgevoeligheid van de androgeenreceptoren door ontstekingen bestaat uit het verminderen van chronische ontstekingen en overwegen om een anti-androgeen supplement te nemen zoals progesteron (40).
De behandeling van testosteron-dominantie tijdens de menopauze (48) bestaat uit het terugdraaien van insulineresistentie en misschien het nemen van bio-identiek oestrogeen en progesteron (25).
De behandeling van een door prolactine veroorzaakt androgenen overschot (21) is het nemen van vitamine B6 en het kruidengeneesmiddel Vitex.
3. Bijnier androgenen overschot (inclusief PCOS door stress)
Als je verhoogde bijnier androgenen (DHEAS) hebt, maar normale ovariële androgenen (testosteron en androsteendion), dan heb je een bijnier- androgenen overschot.
Verhoogde bijnier androgenen kunnen veroorzaakt worden door de volgende situaties:
- De genetisch bepaalde conditie congenitale bijnierhyperplasie (CAH). Dat is het geval bij maximaal 9 procent van de gevallen van een androgenen overschot en wordt vaak foutief gediagnosticeerd als PCOS. De test is 17-OH progesteron gevolgd door genetische testen.
- Verhoogd prolactine, omdat het DHEAS verhoogt.
- PCOS door stress, wat voor 10 procent van de vrouwen met een PCOS diagnose geldt. Het is een totaal andere situatie dan ovariële-androgenen PCOS (zie hieronder), omdat het niet getriggerd wordt door insulineresistentie of andere factoren die de eisprong moeilijker maken. In plaats daarvan wordt het getriggerd door factoren die de bijnieren beïnvloeden, zoals stress.
Ik hoop dat de aankomende naamsverandering voor PCOS het verschil tussen bijnier-androgenen PCOS en eierstok-androgenen PCOS duidelijker zal maken.
De behandeling van congenitale bijnierhyperplasie (CAH) bestaat uit een lage dosering hydrocortison om de productie van bijnier androgenen te down-reguleren.
De behandeling van PCOS door stress bestaat uit het normaliseren van de HPA-as functie met supplementen zoals magnesium en B-vitamines (lees ook Hoofdstuk 7 uit mijn boek Grip op je Cyclus over PCOS door stress).
4. Ovarieel androgenen overschot (klassieke PCOS)
De bepalende kenmerken voor klassieke PCOS zijn een onregelmatige ovulatie en de overproductie van androgenen door de eierstokken. PCOS wordt het best beschreven als een situatie van androgenen overschot waarbij alle andere oorzaken voor een androgenen overschot uitgesloten zijn.
de menopauze is ook een periode van relatief androgenen overschot of “testosterondominantie”.
De behandeling van klassieke PCOS bestaat uit het corrigeren van de onderliggende insulineresistentie (of een ander metabolisch probleem) waardoor de ovulatie weer regelmatig kan worden en de androgenen productie naar beneden bijgesteld kan worden.
Voor meer informatie over PCOS lees je ook:
- Hoofdstuk 7 uit Grip op je Cyclus
- Het Polycystic Ovary Syndrome kan niet gediagnositeerd worden door een echo (37)
- Pijn is geen symptoom van PCOS (38)
- 4 soorten PCOS – een flowchart (13)
Voor meer informatie en hulp rondom het verlagen van androgenen, lees ook de 7 beste natuurlijke behandelingen voor hirsutisme (40).
Lees dit blog ook in het Engels op Lara’s site:
4 Causes of Androgen Excess in Women (larabriden.com)
